Nhưng phiền một nỗi là cứ lăn mình vào cõi chết. Ơû đây chúng ta chỉ xét vài điểm hệ trọng. Lúc nầy là con người tinh thần của họ qua một ngã quanh.
Lý tưởng là tranh đấu cho tương lai. Cho đặng thuyết phục phải nắm vững chủ ý của mình mà cho đặng có chủ ý, phải biết chú ý. Không sợ bạn giận: tôi tin Rimaud tuyệt đối.
Ngay ở thời cổ mà Cicéron viết: Không có ai khiêu vũ mà không say túy lúy hay điên cuồng. Nổi một mụn bọc, mặt lớn mặt nhỏ, họ nghe khổ làm sao. Lớn bao nhiêu không biết nhưng họ tin ngày mai của họ dài như chân trời.
Có lần tôi hỏi một số ý kiến nữ sinh sao lúc bạn trai hò hét um sùm chúng cháu điềm tĩnh quá. Ơû chân trời họ gởi hồn theo dòng lá thắm cho người tình góc biển. Tại bảntính nam nhi, tự nhiên ưa bạch lộ bản năng thích uy quyền của mình.
Mà suy nghĩ làm sao được khi trí năng của bạn trai chưa đầy đủ: nhất là khi họ chưa có kinh nghiệm khôn dại trên đời. Bạn gái có thể rút trong đó những bài học tâm lý để hiểu người khác phái với mình và sau dưới mái gia đình làm xong trách nhiệm giáo dục của người mẹ. Nhiều lá thư trong lúc viết nóng nổi hơi men tình của họ thì nhiều năm sau cũng có thể khiến họ gieo những giọt lệ nông nỗi hối hận.
Nó xô người vô cái chuồng lợn xã hội mà trong đó không có cái gì làm tiêu chuẩn tuyệt đối cả. Tôi đã tốn nhiều thời giờ để theo quan sát một số bạn trai xấu số, thấy họ có một lối sinh hoạt hình như độc lập với cuộc sinh hoạt thông thường trong xã hội. Nếu loài cây ăn côn trùng từ kín đáo hút hết sinh lực của những côn trùng đến đậu trên nó thế nào thì dâm tật cũng tiêu diệt các vẻ đẹp tâm hồn con người thế ấy.
Họ chỉ hợp tác với bạn trăm năm trong việc gieo mầm sống rồi thôi. Nếu tôi nói về đường tình cảm nhất là trong lãnh vực ái tình bạn trai là phái yếu còn về ý chí tôi phải công nhận bạn trai là phái mạnh. Thay vì giúp ích xã hội, họ là một con mọt.
Viễn cảnh hạnh phúc đời sau khó ảnh hưởng được họ khi tâm hồn họ nặng như đeo chì. Thầy giáo còn xa lạ với tâm hồn tuổi xuân bất mãn họ, mỉa mai về tương lai họ. Con cọp thu hình trong bụi rậm họ tưởng con cọp thành chiên, chồm tới bắt.
Nhưng cái tật lôi thôi là tật căn bản của họ. Có những dòng thề sông hẹn biển của người yêu gởi trên hoa tiên mà họ ôm ấp trong mình đối với sức tàn phá của thời gian, có chắc phần thắng không. Họ không giản lược, hời hợt đâu mà họ đơn sơ hiểu theo nghĩa triết lý.
Làm náo động lên trong tâm hồn họ một khối tình phức tạp hỗn độn mà yếu tố chánh là mến yêu, hối tiếc, uất ức, bất mãn. Lạy Thượng đế xin ban cho loài người tri ân. Nhưng họ vẫn thích xi nê.